QRS verbreding door intoxicaties wordt veroorzaakt door interferentie van natrium-influx in de cardiomyocyt door blokkade van de spanningsafhankelijk natriumkanalen. De vaakst voorkomende geneesmiddelen die natriumkanaalblokkade veroorzaken zijn:
- tricyclische antidepressiva (amitriptyline, nortriptyline)
- overige antidepressiva (venlafaxine, bupropion)
- klasse Ia/c, II en IV antiaritmica (i.e. betablokkers, flecaïnide, diltiazem, verapamil)
- overig: hydrochloroquine, cocaïne (bij ernstige overdosis), opiaten/methadon
Tot aan het ontstaan van ventriculaire ritmestoornissen zal een verbreed QRS complex ten gevolge van een intoxicatie niet gepaard gaan met klachten.
Ingenomen middel(en), dosis, tijdstip van inname, overig medicatie-gebruik.
Magnesium, kalium, kreatinine, bloedgasanalyse met chloor, calcium, albumine, fosfaat.
ECG veranderingen die kunnen wijzen op een Na-kanaal blokker intoxicatie zijn:
- QRS >100ms
- Hoge R in AvR (R>3 mm)
- Rechter as en/of RBTB
- Brugada patroon (zie figuur)

- Bij onbegrepen intoxicatie: overweeg toxicologiescreening op urine (met name voor drugs-of-abuse (DOA)), of indien voorhanden op serum. Overleg dan met de ziekenhuisapotheker.
Algemene principes bij intoxicaties:
- ‘Alter absorption’: overweeg maagspoelen indien presentatie < 1uur, actief kool, laxeren
- ‘Distribute differently’: eiwitgebonden geneesmiddelen zijn farmacologisch minder actief. Deze binding kan beïnvloed worden middels het zuur-base evenwicht (i.e. toediening natriumbicarbonaat)
- Enhance excretion: overweeg laxeren, in het bijzonder bij retard-preparaten
Behandeling verbreed QRS complex
De cut-off van > 100ms bij een patiënt met een intoxicatie o.b.v. QRS verbredende medicatie heeft een prognostische waarde. In het geval van TCA-intoxicatie is aangetoond dat bij QRS> 100ms de kans op insulten en ventriculaire aritmieën (bij >160ms) significant toeneemt (2).
- Natriumbicarbonaat (NaHCO3 8.4%=1mmol/ml) is de eerste keus in patiënten met een natrium-blokker overdosis met breedcomplex tachycardie en hypotensie (1-2 mmol/kg lichaamsgewicht, i.v. in 5 min; zo nodig te herhalen met intervallen van 3-5 min tot aan herstel van het ECG danwel het bereiken van de streef pH van 7.50-7.55. Nadien onderhoudsbehandeling met NaHCO3 1,4% (bijv. 2000 ml/24 uur) op geleide van zuurgraad (streef pH 7.50-7.55) en seriële ECG’s.
- Bij twijfel over een intoxicatie-gerelateerde verbreed QRS complex, kan een proefdosis natriumbicarbonaat gegeven worden mits patiënt aan monitor ligt. Indien inderdaad op basis van een intoxicatie met een Na-kanaalblokker, zal een versmalling van het QRS complex binnen enkele minuten zichtbaar zijn.
- Veel middelen die Na-kanaal blokkade veroorzaken, leiden ook tot een verlengd QTc. Een hypokaliëmie door alkalinisatie in het kader van behandeling van Na-kanaal blokkade dient dan ook adequaat gesuppleerd te worden teneinde verergering van een verlengd QTc te voorkomen! Bij torsades de pointes dient 1-2g magnesiumsulfaat als i.v. bolus toegediend te worden.
- Indien onvoldoende effect van NaHCO3 of metabole contra-indicaties (hypernatriëmie) kan lidocaïne overwogen worden, dosering 1 mg/kg langzaam i.v. bolus, gevolgd door een basisinfusie van 20-50 μg/kg/min
Geef feedback
Indien u vragen of opmerkingen heeft over de inhoud van deze pagina kunt u hier feedback geven aan de redactie van Het Acute Boekje.