Zeldzame, ernstige manifestatie van hyperthyreoïdie met hoge mortaliteit (20-50%), meestal geluxeerd door intercurrente ziekte (operatie, infectie). De serum-T3/T4-spiegel is niet direct gecorreleerd met het optreden van een thyreotoxische crisis. Snelle herkenning en behandeling zijn essentieel. De diagnose wordt gesteld op basis van de kliniek en kan moeilijk zijn.
Gezien de zeldzaamheid en de ernst van het ziektebeeld consulteer de endocrinoloog.
Oorzaken hyperthyreoïdie/thyreotoxicose: M. Graves, toxisch multinodulair struma, toxisch adenoom, jodium-geïnduceerde hyperthyreoidie (amiodarone, contrast bij CT scan, radioactief jodium behandeling), thyreoïditis (subacuut, post-partum, amiodarone), overbehandeling met thyreomimetica.
Mogelijke luxerende factoren voor thyreotoxische storm bij hyperthyreoïdie: infectie, operaties, bevalling, CVA, diabetische ketoacidose, longembolie, myocardinfarct.
Hyperthyreoïdie/thyreotoxicose i.c.m. andere aandoening (denk aan differentiaal diagnoses afhankelijk van presenterende symptomen).
Thyreotoxicose
Warmte-intolerantie, zweten, afvallen, palpitaties, emotionele hyperreactiviteit, protrusie van de ogen (M. Graves), diarree. Voorgeschiedenis van schildklierziekte.
Thyreotoxische crisis
Koorts, diarree, braken, dyspnoe, ernstige palpitaties, oedeem, icterus, verwardheid, convulsies.
Thyreotoxicose
Tachycardie, boezemfibrilleren, zweten, levertestafwijkingen, gewichtsvermindering.
Thyreotoxische crisis
Koorts > 39° C, hartfrequentie > 140/min (meestal boezemfibrilleren), decompensatio cordis, icterus, delier, hyperkinesie, hyperreflexie.
(Cito) TSH, vrij T4, totaal T3, bloedbeeld, glucose (hyperglycaemie, heel soms hypoglycaemie), Na, K, kreatinine, calcium (hypercalciëmie), albumine, NT-ProBNP, PTT, leverenzymen, CRP, arterieel bloedgas.
Microbiologisch onderzoek, X-thorax (pneumonie, decompensatio cordis), ECG
Overig aanvullend onderzoek passend bij differentiaal diagnose, bv. ammoniak, amylase/lipase
Tabel: Diagnostisch scoresysteem voor thyreotoxische crisis

Thyreotoxische crisis
- Thionamiden: Propylthiouracil (PTU) 6 dd 200 mg p.o. (evt. via maagsonde): remt hormoonsynthese, blokkeert perifere omzetting van T4 naar T3. Kinetiek: snelle absorptie oraal (30 min.) en snelle werking (1-2 uur na gift).
- Let op: kortere werkingsduur, dus frequent geven; cave agranulocytose en hepatotoxiciteit; (bij agranulocytose onder PTU gebruik: niet overgaan op strumazol: ? 50% kans op opnieuw agranulocytose).
- Jodium (Plummeren): Solutio Lugoli forte (bevat kaliumjodide 80 mg/ml + jodium 40 mg/ml), dosering: 3 dd 10-15 druppels per os. Remming van de synthese van schildklierhormoon en remming van release van T4 en T3.
- Let op: minimaal 1 uur ná thyreostatica (PTU) geven!
- Bij agranulocytose onder PTU gebruik: wel plummeren, onder dagelijkse controle van TSH, vrij T4, T3, en 1-2 weken later plannen voor thyreoïdectomie.
- ?-blokkers: Propranolol 4 dd 80 mg p.o.: remt conversie van T4 naar T3, remt tachycardie. Let op: bij hartfalen dient patiënt eerst gerecompenseerd te worden alvorens betablokkade gestart kan worden, ivm het risico op acute verergering van de decompensatie. Patient dient op een IC of CCU opgenomen te worden. Gebruik van esmolol iv is dan een goed alternatief voor Propranolol.
- Glucocorticosteroïden: Hydrocortison 3 dd 100 mg i.v.
Overige behandeling
- Behandeling intercurrente ziekte: antibiotica op geleide van het klinisch beeld
- Ondersteunende maatregelen: infuus, zuurstof, evt. met glucosesuppletie, elektrolytcorrectie, vitamine B complex (door verhoogd metabolisme vaak depletie).
-
Koelen bij hyperthermie: centraal met paracetamol, perifeer met ijs, koeldekens, ventilator. Cave: koude rillingen, zonodig spierverslappers. Ernstige hyperthermie is indicatie voor IC-opname.
-
Geen acetylsalicylzuur: geeft stijging van vrij T4 en vrij T3 door interactie met eiwitbinding.
-
Tromboseprofylaxe
Refractaire thyreotoxische crisis
Verbetering van het klinisch beeld kan snel optreden, zeker na 12-24 uur. Indien verbetering uitblijft na 1-2 dagen, dient men de volgende behandelingen te overwegen: plasmaferese of chirurgie (thyreoïdectomie).
Hartritmestoornis, decompensatio cordis, myocardinfarct, rhabdomyolyse, hypercalciëmie.
Geef feedback
Indien u vragen of opmerkingen heeft over de inhoud van deze pagina kunt u hier feedback geven aan de redactie van Het Acute Boekje.